Reproductiecijfer R en de economische heropstart

Het reproductiecijfer R eist in de openstelling van de economie de hoofdrol op. Er zijn twee R’s: de constante R₀ bij de start van de epidemie en de fluctuerende R_M na het nemen van maatregelen. Het basis reproductiegetal R₀ toont het aantal nieuwe besmettingen door één besmet persoon in een volledig onvoorbereide populatie. Het beschrijft de bemesttingsdynamiek bij de initiële uitbraak. Het moet meer dan één zijn om een pandemie te worden. Is het minder dan 1, dan dooft het aantal nieuwe besmettingen langzaam uit en verdwijnt de ziekte.

De Imperial College raamt R₀ op 3,3 op basis van volgende 3 parameters: gemiddeld dagelijks aantal contacten van een zieke met besmetbare personen is 13; de waarschijnlijkheid dat de zieke iemand anders besmet bedraagt 3,17%; en de tijdsduur van 8 dagen dat iemand besmettelijk is. Dit levert een R₀ op van 13 * 0,0317 * 8 = 3,3.

Herd immunity

Het aantal besmetbare personen daalt naarmate we richting ‘herd immunity’ evolueren, maar daar zijn we nog lang niet. Gemiddeld 3 à 5% van de populatie in de ontwikkelde landen zou nu immuniteit verworven hebben. De besmettingswaarschijnlijkheid daalt hierdoor van 3,17% naar 3%. We kunnen dit cijfer verder naar omlaag halen met social distancing en hygiëneregels. Ook het aantal personen waarmee we in contact komen, kunnen we beperken. Met deze parameters kunnen we spelen om de reproductiegraad onder 1 te houden.

De lockdown greep het virus bij de keel door het aantal contacten van gemiddeld 13 naar 3 – het gezin – te halen. De reproductiegraad na de implementatie van diverse maatregelen, R_M noemen we het, daalde van 3,3 naar 0,7. Nu openen we de economie uitgaande van 4 scenario. Doel moet zijn R_M onder 1 te houden. In scenario 1 vergroten we het aantal contacten van 3 naar 7 mensen. Strikte regels van ‘social distancing’ en mondmaskers halen de besmettingswaarschijnlijkheid met 40% onderuit van 3% naar 1,8%. De reproductiegraad stijgt licht van 0,7 naar 1. In scenario 2 behouden we de ‘social distancing’-regels maar het aantal contacten stijgt naar respectievelijk 9 en 12 mensen. R_M stijgt nu naar 1,3 en 1,7. De epidemie breidt weer uit.

Stoppen we met het dragen van een mondmasker en social distancing maar beperken we onze persoonlijke bubbel tot gezin + vier personen, dan schiet het R_M naar 1,8. In het laatste scenario vier laten we alle voorzichtigheid varen en drijven we de contacten op naar de normale 9 à 12 personen. Dan kunnen we weer feesten, maar de R_M stijgt dan naar respectievelijk 2,3 en 3,0.

Een vaccin is noodzakelijk

De conclusie van de simulatie is duidelijk: zonder vaccin is een normalisering van ons leven gevaarlijk. Testing en tracing kunnen helpen, maar daar zijn de meeste landen nog niet klaar voor. Deze strategie kampt ook met grote uitdagingen zoals het zeer snel oplopend aantal op te sporen contacten voor stadsburgers. Tachtig van de besmette individuen ervaren daarenboven zeer beperkte symptomen, weten dus niet dat ze ziek zijn en besmetten onbewust anderen. Dat het geen wondermiddel is, tonen de opflakkeringen van besmettingen in Zuid-Korea aan, hét grote voorbeeld voor testing & tracing.

Is er een andere weg om de economie toch open te stellen op een relatief veilige manier? Een optie is het gecontroleerd toelaten van een tweede golf, maar voorkomen dat de ziekenhuizen overbelast geraken. Onder de 60 jaar blijft de hospitalisatiegraad beperkt tot 1 op 10. 92% tot 96% van de sterfgevallen doen zich voor bij mensen ouder dan 60 jaar. Het opheffen van de mobiliteitsrestrictie zou kunnen toegelaten worden enkel voor niet-kwetsbare personen jonger dan 60 jaar. Het reproductiecijfer schiet de hoogte in maar het aantal hospitalisaties en sterfgevallen blijven beperkt. Dat geldt ook voor de economische schade. Maar willen we dit? Die keuze zullen we als maatschappij moeten maken.