Pandemie verscherpt ongelijkheid
Haves en have-nots
Uit schrik voor besmetting schakelden we de voorbije twee jaar massaal over op thuisbezorging. Fysieke meetingrooms werden virtuele mozaïeken. En Netflix-paswoorden werden lustig uitgewisseld.
Webwinkels, videoconferencing en almaar kwalitatiever thuisentertainment waren natuurlijk al langer aan een opmars bezig. Maar hoe we sinds de start van de pandemie gingen leven, zette een flinke booster op deze trends. En helaas ook op de toenemende ongelijkheid die erin vervat ligt.
Een ongelijkheid tussen wie wél onmiddellijk kon overschakelen op thuiswerk, de dag nadat toenmalig premier Wilmès aankondigde dat dat de norm werd, en wie dat in zijn of haar job niet zomaar kon.
Een ongelijkheid tussen wie wél over een stevige internetverbinding en laptop-voor-elk-gezinslid beschikte, en wie minder geluk had.
Een ongelijkheid tussen wie na een lange dag werken-in-de-eigen-huiskamer wél even de benen kon strekken in de eigen tuin, en wie horendol werd van een hele dag tussen dezelfde vier muren door te brengen met de kinderen.
Corona als brandversneller
Een gunstig monetair en fiscaal beleid hield de economie mee in stand … maar versterkte opnieuw de ongelijkheid.
De New York Fed stelde recent vast dat bij een rentedaling de werkloosheidsgraad bij Afro-Amerikanen 20 basispunten meer afnam dan bij de andere Amerikanen. Maar als gevolg van diezelfde rentedaling stegen de aandelenkoersen met 5% en de huizenprijzen met 2%, wat de treden van de economische ladder uiteindelijk net vérder uit elkaar duwde, aangezien die laatste groep een pak meer aandelen en vastgoed bezit.
In de UK lag het percentage Britten met vaccinatietwijfels drie keer zo hoog in de laagste inkomensgroep. In Israël lag de vaccinatiegraad in het hoogste inkomenskwintiel 20 procentpunt hoger dan in het laagste. Naast een grotere kans op een dure ziekenhuisopname (of erger) kan zonder vaccinatie het leven niet opnieuw hervatten. Daardoor dreigt opnieuw de economische achterstand nog verder op te lopen.
Maar ook dichter bij huis versterkte corona de bestaande ongelijkheden. De Nationale Bank van België spreekt van een asymmetrische inkomensschok, waarbij vooral de kwetsbare gezinnen getroffen werden. Voor de hoogste inkomens zorgden gesloten winkels en cafés voor een fikse gedwongen toename van het spaargeld. Bij de laagste inkomens was er helemaal geen toename.
Een ongelijkheid die zichzelf verder versterkt dus. Midden in de pandemie deze trends omkeren, bleek een te grote uitdaging voor onze overheid. Maar veel langer kan ze daar best niet meer mee wachten.
Breuklijn in het draagvlak
De klimaatverandering in goede banen leiden, wordt dé strijd van onze tijd. Dat zal pijnlijke opofferingen vereisen, waarbij we collectief een deel van onze huidige welvaart inruilen voor een leefbare wereld voor de volgende generaties.
De overheden overal ter wereld zullen daarin finaal de coördinerende rol gaan spelen, alle ESG-initiatieven ten spijt. Zij zullen straks de lijnen uitzetten: welke kosten slikken we best nu en welke kunnen we, zonder al te veel risico, nog even voor ons uitschuiven? Maar vooral, welk deel van de rekening komt terecht bij welke maatschappelijke groep?
De overheden beginnen echter aan de eindsprint met aan elkaar gebonden schoenen.
Wie vóór corona er net in slaagde de eindjes aan elkaar te knopen, staat er twee jaar later nauwelijks beter voor. En dat terwijl ‘meme stocks’, cryptomunten en digitale Panini-stickers voor enorme bedragen worden verhandeld. Zo’n contrast is een recept voor sociale onrust.
Cohesie in tijden van corona
Het draagvlak moet daarom dringend hersteld worden. Er ligt een waslijst van uitdagingen voor ons klaar, maar laat ons starten met drie ervan.
1) We kunnen ons gratis laten vaccineren, waarmee we voor elkaar de ziekenhuizen helpen te ontlasten. Dat kunnen we ook doen door, wanneer we toch besmet zouden zijn, onszelf te isoleren. Dat coronatests wél betalend zijn, ontzegt een kwetsbaar deel van de bevolking de kans om hieraan zijn steentje bij te dragen.
2) Dat leerlingen en leraars tijdens het derde coronaschooljaar nog steeds moeten improviseren bij gedeeltelijk thuisonderwijs, is een collectief falen. Neem afgelijnde lespakketten één keer op video op in elke landstaal en stel ze centraal beschikbaar. Dat helpt niet alleen tijdens coronaopstoten: ouders die tijdens de zomer hun kroost willen bijspijkeren zonder veel kennis van zaken, krijgen eindelijk een aanknopingspunt.
3) Tot slot heeft corona in ons land voor meer ondernemerschap gezorgd. En dat terwijl veel jonge beleggers niets beters konden verzinnen dan de financieringskost van een Amerikaanse bioscoopketen te helpen drukken. Een slim wettelijk kader kan helpen het coronaspaargeld aan te zuigen om een turbo op de financiering van lokale start-ups te zetten.
Waar wachten we nog op?
