De oorlog brak uit op een ogenblik dat de Generale Maatschappij van België (de toekomstige Generale Bank) en de Algemene Spaar- en Lijfrentekas (ASLK) zeer welvarend waren.
Tijdens het hele conflict zouden die twee voorgangers van BNP Paribas Fortis een belangrijke rol spelen bij het organiseren van de bevoorrading van ons land.
Augustus 1914 – Na de moordaanslag in Sarajevo (28 juni 1914) stond in enkele weken heel Europa in brand. Ondanks zijn neutraliteit werd België in het conflict meegesleurd.
Op 4 augustus vielen de Duitse troepen België binnen. De Luikse forten vormden het eerste obstakel op hun voorgenomen weg naar Parijs. De weerstand van de forten behoedde Frankrijk en Groot- Brittannië voor een militaire ramp. De Duitsers antwoordden met een terreurbeleid. Van 5 tot 26 augustus 1914 fusilleerden ze meer dan 6.500 Belgische burgers en vernielden ze ruim 20.000 huizen.
De voedselbevoorrading – Na de Duitse invasie dreigde er snel hongersnood voor de Belgische bevolking. In september 1914 stichtten enkele zakenlui in Brussel een ‘Comité voor Hulp en Voeding’, dat de beschikbare voedselvoorraden inventariseerde en de verdeling organiseerde. In oktober, met de oprichting van het Nationaal Hulp- en Voedingscomité (NHVC), breidde het initiatief uit naar het hele land. Emile Francqui, een directeur van de Generale Maatschappij van België, coördineerde het NHVC, dat van de Duitse en Britse overheid de toelating kreeg om levensmiddelen in België in te voeren. Vervolgens werd de Commission for Relief in Belgium (CRB) in het leven geroepen. Die structuur stond los van het NHVC, en zamelde fondsen in, kocht levensmiddelen, liet ze naar de havens van Rotterdam en Antwerpen transporteren en zag erop toe dat ze niet door de Duitse strijdkrachten in beslag werden genomen. De Belgische regering financierde het NHVC met privégiften, zodat het acht miljoen mensen kon voeden: Belgen, maar ook Noord-Fransen, die door de frontlijn van hun vaderland afgesloten waren. De Generale Maatschappij en haar dochters hebben aanzienlijk aan die hulpactie bijgedragen, met giften en renteloze voorschotten, en door hun personeel ter beschikking te stellen.
Het bank- en financiewezen – Eind juli 1914, toen de regering de mobilisatie afkondigde, bestormden spaarders de loketten van de ASLK (*) en van de banken om hun tegoeden op te nemen. Om een algemeen bankroet te voorkomen, bevroor de minister van Financiën de handelseffecten en beperkte hij de opnemingen.
Zodra de paniek van de eerste dagen wegebde, verminderden de geldopnemingen zeer snel. Al gauw was het omgekeerde verschijnsel merkbaar: het economische leven viel stil en de ondernemers en handelaars, die niets meer hadden om hun bedrijfskapitaal in te investeren, brachten het naar de kredietinstellingen. Een deel van de overvloedige deposito’s werd gebruikt om wissels van de bevoorradingsorganisaties te disconteren en kredieten te verlenen aan de gemeenten, die geconfronteerd werden met een behoeftige bevolking.
De industriële activiteit – In de zomer van 1915 stelde Jean Jadot, gouverneur van de Generale Maatschappij van België, aan de Duitse overheid voor om België toe te laten bepaalde grondstoffen in te voeren om zijn bedrijven te bevoorraden. Duitsland zou zich ertoe verbinden die grondstoffen niet in beslag te nemen, evenmin als de eindproducten, die naar neutrale landen uitgevoerd zouden worden. Jammer genoeg mislukte het project. Op het einde van de oorlog waren ruim 600.000 arbeiders werkloos. Velen van hen werden weggevoerd.
Contacten met het buitenland – In 1914 telde het netwerk van de Generale Maatschappij van België 21 dochterbanken in België, maar ook in China, Egypte, Groot-Brittannië, Latijns Amerika en Congo.
De bezetting van België bemoeilijkte de relaties van de Generale Maatschappij met haar dochterondernemingen aanzienlijk. Vanuit Londen leidde directeur Edmond Carton de Wiart alle activiteiten van de ‘Generale’ buiten België.
Bouwen aan de vrede – In november 1918 stond de Generale Maatschappij van België voor een land dat volledig heropgebouwd moest worden. Gedurende de daaropvolgende jaren gaf ze daartoe blijk van een buitengewone dynamiek. Ze hielp nieuwe ondernemingen oprichten, nam of verhoogde haar participaties in vennootschappen zoals ACEC en Wagons-Lits, en stelde zich borg voor Belgische en Luxemburgse bedrijven. Die konden daardoor hun schulden consolideren, het materiaal dat de bezetter geroofd had vervangen, en hun installaties herstellen.
(*) Via de kantoren van de Nationale Bank en de postkantoren was de ASLK actief over het hele grondgebied.
De tragische gebeurtenissen die ons land tijdens de Eerste Wereldoorlog hebben getekend, worden meer in detail omschreven in de artikels hierbij. Bekijk ook onze fotogalerij.
‘Geheugen van een bank’ – Het artikel hierboven is het vierde in de reeks ‘Het geheugen van een bank’ waarin BNP Paribas Fortis verhalen en anekdotes presenteert over verschillende gebeurtenissen uit zijn economische en sociale geschiedenis. Lees ook de vorige artikels:
De eerste vrouw bij de bank en de evolutie van de rol van de vrouw in het bedrijfsleven
Ontstaan van de betaalde vakantie in België
Aanleg van de spoorweglijn Bejing-Hankow
De historische archieven van BNP Paribas Fortis consulteren – Wenst u archiefstukken van BNP Paribas Fortis-voorlopers zoals de Generale Maatschappij van België, de Generale Bank, de ASLK of Krediet aan de Nijverheid te consulteren, reproduceren of publiceren?
Mail dan naar historicalarchives@bnpparibasfortis.com om een afspraak te maken.
U kunt het archief raadplegen bij het BNP Paribas Fortis Historical Centre, Stuiversstraat 2 te 1000 Brussel (tegenover het Centraal Station).