Na een sterk 2017 en een aarzelend 2018 gaan we voor volgend jaar uit van een globale groeivertraging. In de meeste economieën wordt het monetair beleid verder genormaliseerd. Risico’s zien we vooral in de handelsrelaties van diverse landen met de VS. In Europa blijven de Brexit en Italië voor problemen zorgen.
Regionale groeivertragingen
De positieve effecten voor de Verenigde Staten van de door president Trump doorgevoerde belastingverlagingen ebben langzaam weg. In 2018 gaven die maatregelen de groei een duw in de rug van 0,7 procentpunt tot bijna 3%. In 2019 valt dat positief effect terug om licht negatief te worden in 2020. Ook de hogere rente begint te wegen op de groei. We verwachten tot midden 2019 nog 3 renteverhogingen van de FED. De groei vertraagt tot 2,1% in 2019 en 1,5% in 2020.
China staat voor uitdagende tijden. De handelsoorlog met de VS is vervelend, maar komt boven op het bestrijden van de schuldzeepbel uit het verleden. Groei via overheidsinvesteringen heeft zijn limiet bereikt. In de toekomst moet de Chinese groei komen van binnenlandse consumptie. Door meer mensen van het platteland naar de steden te halen en de gigantische spaarquote van 37% naar omlaag te halen, moet die switch mogelijk zijn. Maar dat vraagt tijd. Voor de komende jaren zien we daarom een verdere verlaging van het groeiritme tot 6% tegen 2020.
Voor de eurozone voorzien we een vertraging tot respectievelijk 1,4% en 1,2% voor de twee volgende jaren. De globale groeivertraging en de appreciatie van de euro wegen op de uitvoer. Onzekerheden over de uitkomst van de Brexit, Italië en een al dan niet opflakkerend handelsconflict met de VS houden bedrijfsinvesteringen beperkt. Dat zorgt voor een te beperkte productiecapaciteit. Ook het vinden van geschikt personeel wordt in heel veel landen steeds moeilijker.
België: hoe ons groeipotentieel opkrikken?
De globale groeivertraging die we verwachten voor 2019 en 2020 laat ook België niet ongemoeid. Na de robuuste 1,5% groei van dit jaar, gaan we uit van een groei met 1,4% en 1,3% voor 2019 en 2020. Dat laatste stemt ongeveer overeen met de langetermijntrendgroei. Kunnen we die trendgroei hoger duwen? Zeker, en een belangrijk element daarin is het opkrikken van de werkzaamheidsgraad.
De Europese Commissie berekende enkele jaren geleden dat structurele hervormingen in de arbeidsmarkt, productenmarkt en belastingen de langetermijngroei voor de eurozone de komende 20 jaar met 12 procentpunt zouden kunnen opkrikken. Voor België zou dat zelfs 18 procentpunt zijn, de op 4 landen na meest positieve impact. Het grootste potentieel zit zich in het verhogen van de participatiegraad van ouderen en het verbeteren van de vaardigheden, vooral van laaggeschoolden.
De toename van de participatiegraad bij de 55- tot 64-jarigen met meer dan 10 procentpunt tot 52% over de voorbije 10 jaar bewijst dat we vorderingen maken. We hinken daarmee wel nog steeds ver achterop tegenover het Europese gemiddelde. Het percentage 20- tot 64-jarigen die effectief werken, steeg over deze periode van 67,5% naar 69,5%. De doelstelling die de Europese Commissie ons land heeft opgelegd, is 72% tegen 2020. Dat halen we nooit, maar enkel en alleen die werkzaamheidsgraad naar dat niveau opkrikken, zou zorgen voor 5 procentpunt extra groei.
Rentevoeten stijgen beperkt
De nog steeds robuuste groei in de VS tijdens de komende kwartalen zal ertoe leiden dat de Federal Reserve de rente nog driemaal optrekt om midden 2019 een piek te bereiken van 2,75 à 3%. De Europese Centrale Bank zet eind dit jaar haar opkoopprogramma van obligaties stop. De kortetermijnrente blijft echter ook volgend jaar onveranderd op 0%. Het gros van de centrale bankiers laat nu eerder obligaties van hun balans aflopen dan dat ze nog bijkomende obligaties opkopen. Kwantitatieve verstrakking dus in plaats van versoepeling. Dat duwt de langetermijnrente de komende 1 à 2 jaar langzaam hoger. Een sterke stijging verwachten we echter niet. De piek voor Belgische 10-jaarsrente ramen we rond de 1,25 à 1,4%.
Geopolitieke zorgen
2018 was een jaar waarin een gunstig economisch beeld en een sterke groei van de bedrijfswinsten werden overschaduwd door geopolitieke zorgen, waarvan de perikelen rond de Brexit, de handelsoorlogen en het Italiaanse budget de belangrijkste waren. Het is dus mogelijk dat de aandelenmarkten ter plaatse blijven trappelen of zelfs zakken als de winstgroei 26 procent is (Q3 2018).
Wijzigend monetair beleid
Naast de geopolitieke zorgen zagen we over 2018 ook een geleidelijke verkrapping van het monetaire beleid, vooral dan door de Federal Reserve. Dat was ook een belangrijke reden waarom de aandelenmarkten het moeilijker hadden, een reden die zeker onvoldoende wordt belicht. Iedereen is het er over eens dat al de door de centrale banken gecreëerde liquiditeit een grote rol heeft gespeeld in het naar boven duwen van zowat alle activa. Dus is het zeker niet onlogisch dat een iets minder soepel beleid diezelfde activa onder druk zet. Als een kleine verkrapping al zo’n effect heeft, dan is de levensgrote vraag die we ons kunnen stellen wat er zal gebeuren als we met serieuze renteverhogingen zowel aan de korte als de lange kant van de curve te maken krijgen.
De stijgende Amerikaanse rente en de daaraan gekoppelde sterkere dollar heeft ook een zeer belangrijke rol gespeeld in de sterke outperformance van de Amerikaanse aandelenmarkt vergeleken met Europa en vooral met de groeimarkten. We kunnen het een beetje vergelijken met dynamite fishing. De staven dynamiet die in het water gegooid worden zijn de stijgende Amerikaanse rente en de stijgende dollar. En de vissen die bovendrijven zijn Venezuela, Argentinië, Brazilië, Turkije… Veel van die groeimarkten financieren een groot deel van hun schuld in Amerikaanse dollar. Als die duurder wordt, ontstaat er zuurstofgebrek.
Volatiliteit
Het bijna voorbije jaar was trouwens ook een jaar met veel volatiliteit waarbij de groeimarkten, de olie, de bitcoin en op het einde van het jaar de ongenaakbaar geachte technologiewaarden te maken kregen met grote schommelingen.
Voor 2019 zien we die volatiliteit aanhouden. Meer nog, we zien het de “new normal” worden. Wat we momenteel zien is de enorme gap tussen de economische realiteit (economische groei en groei van de bedrijfswinsten), die ook het nieuwe jaar positief zal inzetten, en het technische beeld op de markten. Bij dat laatste werden er heel wat belangrijke steunniveaus uitgenomen. Er is heel wat schade aangericht aan het technische beeld en het zal op zijn minst tijd vergen om het vertrouwen te herstellen. Wat de markt en de fundamentals ons zeggen, kan vanzelfsprekend niet oneindig lang uit elkaar blijven lopen. Ergens moeten de twee elkaar weer vinden. En dat kan op twee manieren. Ofwel heeft de markt gelijk, maar dan moeten de economische en in afgeleide orde de bedrijfscijfers over de komende 6 tot 9 maanden spectaculair verslechteren. Ofwel blijven de cijfers goed en moet de markt zich aanpassen en een vervolg breien aan de stierenmarkt die toch al op respectabele leeftijd is.
De euro en de Amerikaanse dollar
Als de Amerikaanse groei een beetje vertraagt, de renteverhogingen in de Verenigde Staten wat naar hun einde lopen (wat Jerome Powell toch lijkt te suggereren) en de geopolitieke problemen in de eurozone opgelost of ten minste wat geparkeerd geraken, zou de dollarstijging moeten stilvallen. Voor 2019 verwachten we een stijging van de Europese eenheidsmunt tot 1,25 ten opzichte van de USD. En als de dollar een beetje minder sterk wordt, kan dit de druk wat afnemen van de groeilanden, de munten van de groeilanden, de grondstoffen en het goud.
Technologiesector
Op sectorgebied zal de markt op zoek moeten gaan naar nieuw leiderschap. Tijdens de afgelopen zomer hebben we waarschijnlijk de piekwaardering gezien voor de huidige generatie van techgiganten. Dat wil niet zeggen dat ze niet meer zullen groeien, hun winst niet meer kunnen verhogen, of hele industrieën disrupteren. Maar een hogere waardering dan in de zomer van 2018 zullen we waarschijnlijk niet meer krijgen.
De marktcorrectie heeft ook lelijk huisgehouden in zowat alle aandelen, dus ook in de aandelen van onze favoriete thema’s zoals robotics, internetbeveiliging, en biotech, om er maar een paar te noemen. Er is de afgelopen jaren heel veel geld naar die groepen gevloeid. En nu komt dat er weer uit. Het is waarschijnlijk nog te vroeg om te zeggen dat de correctie hier voorbij is. Maar op een bepaald moment zal de markt ons hier uitstekende langetermijnopportuniteiten bieden om in te stappen in langetermijngroeitrends. Kortom, 2019 wordt een jaar van zowel volatiliteit als opportuniteit.
Economic & Investment Outlook 2019 - Global
Economic Outlook 2019 - België
Economic Outlook 2019 - Opportuniteiten 1
Economic Outlook 2019 - Opportuniteiten 2
Zie ook :
Blog Chief EconomistBlog Chief Strategy Officer
