Stijgt straks eindelijk de ECB-rente?

September 2019. In een druk bijgewoonde persconferentie kondigt toenmalig ECB-voorzitter Draghi aan  dat de bank haar depositorente met 10 basispunten zal verlagen tot -0,5%. Waarom? Omdat de ECB er maar niet in slaagt haar inflatiedoelstelling te realiseren, en de economische vooruitzichten dit nog verder dreigen te bemoeilijken. In combinatie met een aangepast inkoopprogramma moet de rentedaling de Europese economie verder aanwakkeren. Enkele maanden later duikt het eerste geval van COVID-19 op.

Beleidsfout

Wat daarna gebeurt, is welbekend. Zowat overal ter wereld worden lockdowns afgekondigd. De economie valt herhaaldelijk stil, maar de meeste overheden zorgen voor sterke ondersteuningsmaatregelen. Vaccinatiecampagnes worden opgestart en een gedeeltelijke normalisering voltrekt zich in verschillende delen van de wereld. Het risico op economische schade is niet verdwenen, maar de focus verschuift nu stilaan naar de oplopende inflatie.

Deze laatste is in belangrijke mate te wijten aan aanbodfactoren. Een teruglopend aanbod bij gelijkblijvende vraag zorgt voor hogere prijzen (en lagere volumes). Wanneer het aanbod zich nadien gradueel herstelt, belanden we opnieuw op het originele evenwichtspunt.

Erger wordt het wanneer ook de vraag naar een lager niveau daalt. Dat kan gebeuren wanneer bijvoorbeeld het monetaire beleid een stuk restrictiever wordt. Centrale banken die de opgelopen inflatie fout interpreteren en te vroeg de geldkraan dichtdraaien, riskeren zo onbedoeld zélf een recessie te organiseren.

Dat is de beleidsfout die veel waarnemers vrezen. Zelfs tijdelijk hogere inflatie hoeft niet per definitie slecht te zijn. Ze geeft immers het prijssignaal dat tot een aanbodverruiming leidt. Maar de kans op een beleidsfout stijgt er wel door.

Traag maar zeker

Die boodschap lijken de Amerikaanse en Europese centrale banken alvast te hebben begrepen.

De Amerikaanse FED engageerde zich om tussen nu en volgende zomer haar steunaankopen geleidelijk af te bouwen. Wij verwachten kort nadien een eerste rentestijging. In totaal zou de FED volgend jaar drie en in 2023 vier keer haar beleidsrente optrekken.

De situatie is iets complexer bij de ECB. Onder haar Pandemic Emergency Purchase Programme (PEPP) werd voor 1500 miljard euro aan publiek en privaat waardepapier opgekocht. We gaan ervan uit dat de ECB op haar volgende meeting het aflopende programma, gericht op bestrijding van de economische gevolgen van het gezondheidsvirus, niet zal verlengen. Daarentegen zou het bestaande - we durven bijna zeggen ‘klassieke’ - aankoopprogramma wel uitgebreid worden van 20 naar 40 miljard per maand.

Finaal verwachten we dat ook dit programma ten laatste begin 2023 stopt. Nog datzelfde jaar zou de ECB dan drie kleine rentestijgingen doorvoeren, zoals te zien is op de onderstaande grafiek. Als alles goed gaat, bereikt de voornaamste ECB-rentevoet op dat moment haar hoogste peil in tien jaar tijd. Als …