Boekbespreking – The value of everything

Mazzucato stelt dat de huidige economische theorie tekort schiet. Door waarde gelijk te stellen aan marktprijs krijgen we volgens haar een vertekend beeld, waardoor sommige sectoren een veel grotere deel van de economische koek kunnen claimen dan hun bijdrage rechtvaardigt. Zij vindt dat het belang van de overheid in de economie zwaar onderschat wordt. Nochtans speelt die overheid een cruciale rol, door broodnodige markten te creëren en fundamenteel onderzoek te voeren.

Historisch

Mazzucato beschrijft in haar boek hoe het begrip productiviteit, het voortbrengen van iets waardevol, doorheen de tijd veranderde.  Ze merkt op dat de economische voorvaderen Smith, Ricardo en Marx elk ruimte lieten voor een subjectieve benadering van wat wél en niet als productief kon worden gezien.

Zo keek Smith neer op de edellieden, die opbrengsten liever uitgaf aan banketten dan ze te investeren. Ook Ricardo trok van leer tegen zij die “winsten opstreken maar niet verder bijdroegen aan de productie”. En Marx zag de bestemming van de waarde van productieve arbeid als een soort van maatschappelijke scorebord. Mazzucato stelt dat alle drie de heren het idee van waarde als een objectief meetbaar gegeven zouden verwerpen.

Nochtans is dat exact hoe economisch denken evolueerde sinds de marginalisten als Walras en Jevons (zie ook deze eerdere bijdrage door Arne Maes) op het voorplan kwamen. De waarde van een goed of dienst werd gelijkgesteld aan de prijs die ervoor betaald wordt in een (vrije) markt. Hoe schaarser een goed, hoe hoger de prijs ervan dan ook ligt. Water is bijna gratis, hoewel het veel levensnoodzakelijker is dan dure maar zeldzame diamanten.

Rol van de overheid

Die marginale benadering leidt volgens Mazzucato tot een onderschatting van het belang van de overheid. Publieke dienstverlening zorgt immers wel degelijk voor meer welvaart (denk maar aan diverse uitkeringen en ondersteuningsmaatregelen) maar daar kan niet zomaar een marktprijs worden opgekleefd. Zo gebeurt het dat de toegevoegde waarde van de overheidssector in de VS een stuk lager ligt dan de overheidsuitgaven. Dat geeft dan weer munitie aan belangengroepen die zich verzetten tegen wat zij als een overdreven overheidsbeslag ervaren.

In het eerder verschenen The Entrepreneurial State benadrukte Mazzucato al de rol van “investor of first resort” die de Amerikaanse overheid speelde bij het ontwikkelen van diverse technologieën zoals het internet en GPS. Dat net die bedrijven die het meest wisten te profiteren van deze investeringen nu uitblinken in het ontwijken van belastingen is voor haar onaanvaardbaar.

Verandering

Mazzucato heeft een missie. Zij wil wegen op het dogma dat enkel particuliere bedrijven waarde kunnen creëren. Ze pleit voor meer ambitieuze overheidsprojecten, waarin risico’s worden genomen die vaak voor privé-bedrijven moeilijk te verteren zijn onder druk van korte termijn winstmaximalisatie. Ambtenaren kunnen helden zijn maar worden nu vaak in een hoekje gedrumd; als deel van een schijnbaar parasitaire overheid. We gaan nog horen van deze kruisvaardster.