Stand van Zaken 29: Hoe maken we België futureproof?
In de 29e aflevering van de podcast Stand van Zaken bespreken Chief Economist Koen De Leus en Chief Strategy Officer Philippe Gijsels hoe België het doet in vergelijking met de andere EU-landen. Ze geven ook aan wat er moet gebeuren om ons land beter voor te bereiden op de toekomst.
In deze synopsis vatten we de belangrijkste ideeën uit deze aflevering samen.
Zin in meer informatie? Dan kunt u de podcast – in het Nederlands – beluisteren via de gebruikelijke kanalen.
Dit mag u in deze synopsis verwachten:
Met een 17e plaats op 27 EU-landen doet België het niet zo goed als je van een welvarende regio zou mogen verwachten. Wat zijn de sterke punten en de verbeterpunten op domeinen als productiviteit, arbeidsmarkt, overheid en toekomstbestendigheid? Koen De Leus pleit voor veranderingen op het gebied van werkloosheid, pensioen en langdurige ziekte. Philippe Gijsels legt de nadruk op innovatie en introduceert een nieuwe manier om naar leeftijd en carrière te kijken.
Tot zover de korte inhoud, tijd voor de synopsis.
Hoe doet België het in vergelijking met de andere EU-landen?
Om dat te weten, ontwikkelde Economic Research van BNP Paribas Fortis een evaluatietool, de Futureproof Index. Daarmee vergelijken we België met de andere EU-landen op het gebied van productiviteit, arbeidsmarkt, overheid en toekomstbestendigheid.
België eindigt voor het derde jaar op rij op de 17e plaats op 27 EU-landen. Niet goed in vergelijking met buurland Nederland (op 2) maar wel beter dan Frankrijk (op 24). Zweden staat op 1, Italië is de hekkensluiter.
Waarom doen landen als Nederland en Zweden het zoveel beter?
In twee woorden samengevat: calvinistische soberheid. Geen geld uitgeven dat je niet hebt. Het Nederlandse pensioensysteem verschilt bijvoorbeeld fundamenteel van het Belgische. Bij ons worden de pensioenen betaald uit de bijdragen van de mensen die op dat moment werken. In Nederland worden toekomstige pensioenbijdragen opzijgezet en belegd. Dat creëert meer financiële ademruimte. België kan veel minder investeren en het blijkt ook telkens heel moeilijk, zo niet onmogelijk, om hervormingen door te voeren.
Hoe presteert België op het gebied van productiviteit?
Wat betreft productiviteit hebben we het altijd al goed gedaan en dat is nog steeds het geval. België behoort net niet tot de 25% landen met de hoogste productiviteit in de EU. Een van de factoren die daartoe bijdragen zijn onze hoge uitgaven voor Onderzoek & Ontwikkeling. Maar anderzijds zakken we sterk in onderwijskwaliteit. Daar dringt een herevaluatie zich op.
Kan een klein land iets betekenen in de huidige AI-revolutie?
In de wereld van AI doet zich iets merkwaardigs voor, stelt Philippe Gijsels. Het lijkt erop dat de Amerikaanse techreuzen van vandaag ook de AI-winnaars van morgen zullen zijn. Maar België laat zich niet onbetuigd op AI-gebied. De KU Leuven heeft een goede internationale ranking over AI en ook het Leuvense IMEC speelt een voortrekkersrol.
Wat zijn de grootste problemen op de Belgische arbeidsmarkt en wat is eraan te doen?
Onze arbeidsmarkt hoort bij het een derde minst presterende deel van de EU. We hebben een heel hoge vacaturegraad en krijgen veel vacatures niet ingevuld. Dat komt deels door de vergrijzing, maar vooral door de zeer lage participatiegraad, met name in Wallonië en Brussel. De na te streven participatiegraad bedraagt 80%. In Vlaanderen gaat het wel die kant uit. Daarnaast zijn er opvallend veel langdurig zieke werknemers in België.
Hoe kan de overheid werklozen beter activeren?
We moeten mensen die werkloos worden beter opvolgen om ze snel aan nieuw werk te helpen. Daarnaast is er een probleem bij de laagste inkomens. Het verschil tussen de werkloosheidsvergoeding en een loon is vaak te klein om mensen te activeren. Door een belastingverlaging voor de laagste inkomens zou werk voor die mensen financieel interessanter kunnen worden.
Wat is een mogelijke oplossing voor langdurig zieke werknemers?
Natuurlijk kunnen we niet verwachten dat alle langdurig zieke werknemers terug aan het werk gaan. Maar er zit wel een weeffout in het systeem, vindt Koen De Leus. Na een maand ziekte valt een werknemer in ons land terug op het ziekenfonds. Als bedrijven zelf gedurende langere tijd het loon zouden moeten betalen voor zieke werknemers, krijgen ze een incentive om mensen, indien mogelijk, sneller terug aan het werk te krijgen. Misschien niet voltijds, maar bijvoorbeeld deeltijds en/of met aangepast werk.
Hoe kan België echt het verschil maken in Europa?
Innovatie is het sleutelwoord, stelt Philippe Gijsels. Om een echte innovatiecultuur te stimuleren, moeten we inzetten op multidisciplinaire samenwerking en meer diverse teams. Diversiteit op het gebied van gender, afkomst en kleur betekent een win-win voor de maatschappij. Niet alleen krijgen we zo meer mensen aan het werk. Meer diverse medewerkers verrijken teams met andere inzichten en leiden zo tot betere prestaties.
Hoe kunnen we de oplopende Belgische overheidsschuld onder controle krijgen?
De Belgische overheidsschuld is torenhoog in vergelijking met andere landen. We behoren nu al tot de slechtst presterende landen. Bij onveranderd beleid voorspelt het Internationaal Monetair Fonds dat we het grootste overheidsdeficit van de EU hebben tegen 2024. Ons land moet dringend werk maken van een doorgedreven pensioenhervorming, een taxshift, betere mobiliteit en een efficiëntere overheid.
Hoe kunnen we langer leven en werken zinvol invullen?
We zouden op een andere manier naar carrière kunnen kijken, vindt Philippe Gijsels. Hij pleit voor een nieuwe leeftijdscategorie van 60 tot 80, ‘senioriscentie’ (naar analogie met adolescentie). Een periode waarin niets moet maar van alles mag (langer werken, mentorschap...). Uiteindelijk moet onze carrière een ‘transitière’ worden, minder rechtlijnig, waarin verschillende leer- en werkfases elkaar afwisselen en we heel veel verschillende dingen kunnen doen.
DISCLAIMER
Dit is een synopsis van de podcast Stand van Zaken, opgenomen op 7 augustus 2023. De opinies in die podcast en in deze samenvatting zijn die van de presentator en de geïnterviewden, en geven niet noodzakelijk het standpunt van BNP Paribas Fortis weer.