Overheidsinvesteringen met optimale klimaat- en groeiversterkende effecten
De juiste keuzes maken inzake stimuli is belangrijk voor ons land. De Belgische overheidsschuld loopt volgens ons op van 99% van het bbp naar 123% eind dit jaar. Waar krijgen we het meest waar voor ons schaarse geld? Hoeveel extra groei levert een overheidsuitgave van 1 euro, of een daling van de belasting met 1%, op korte en lange termijn op? Dit noemt men het multiplicator- of hefboomeffect. Hoe dieper een economie in een recessie zit, hoe groter het positieve effect van stimuli. Dat effect neemt ook aan kracht toe als het niet afgeremd wordt door een strakker monetair beleid. Beide voorwaarden zijn voldaan. De timing voor omvangrijke overheidsstimuli is ideaal.
Waar voor ons geld
Welke verkiezen we? Een literatuurstudie van het IMF[1] wijst richting de hoogste gemiddelde multiplicators voor een verlaging van de persoonsbelasting (1,6) en de BTW (1,9). Zij verhogen het inkomen en zo ook de consumptie tijdens een gewone recessie. Maar vandaag is de belangrijkste reden voor minder consumptie de vrees voor besmetting. Het effect van minder belastingen duurt daarenboven te lang, terwijl een daling van BTW door ons indexmechanisme druk zet op de lonen en uitkeringen.
Wat dan wel? Het gemiddelde hefboomeffect bij overheidsinvesteringen ligt met 1 iets lager. Maar goed uitgekiende overheidsinvesteringen – zeker geen overheidsconsumptie! – leveren een return tot wel 5 maal de initiële investering op. In een recente studie van de Smith School en de universiteit van Oxford[2] selecteerden onderzoekers de 25 meest doeltreffende overheidsmaatregelen sinds 2008 geïmplementeerd door één van de G-20 landen. Vervolgens rangschikten een kleine 200 aangeschreven experts de maatregelen op basis van ‘snelheid van implementatie’, ‘lange termijn multiplicator’ en ‘potentiële impact op het klimaat’. Ze gaven ook hun eindoordeel over de algemene wenselijkheid ervan.
Ideaal groen voor België
Uit de 10 meest interessante maatregelen koos ik er 7 die op maat geschreven zijn voor België. De eerste twee betreffen algemene onderzoek & ontwikkelingsuitgaven (O&O) en O&O voor schone energie. Investeringen in die laatste moeten ons een plaats garanderen als topspeler in deze hoge-marge industrie. Algemene O&O uitgaven krikken de productiviteit op, op termijn de enige groeibron voor een land met een krimpende arbeidsbevolking. Dat geldt ook voor investeringen in digitale infrastructuur en schone energie. Algemene beschikbaarheid van 5G verhoogt de aantrekkelijkheid van België als investeringsland. Investeringen in (schone) energie-infrastructuur voorkomt dat binnenkort letterlijk het licht hier uitgaat. Een nationale uitrol van elektrische oplaadpunten is een boost voor de elektrificatie van ons wagenpark. Op korte termijn creëert het arbeidsplaatsen.
Blijvende focus op onderwijs is belangrijk ondanks de relatief hoge uitgaven die we er vandaag al aan besteden. De leerachterstand van allochtone studenten blijft wegen op onze algemene werkzaamheidsgraad. Hervorming van werklozen als zesde maatregel was al belangrijk met de versnelde digitalisering maar neemt met Covid-19 nog aan belang toe. Veel voormalige werknemers in de evenementensector, luchtvaart en horeca kunnen nooit terug naar hun sector. Heroriëntatie is de enige optie om hen opnieuw naar de arbeidsmarkt te loodsen.
Langetermijnvisie
Een groene upgrade van vastgoed tot slot scoort iets lager inzake multiplicatoreffect maar draagt in belangrijke mate bij aan een beperking van de klimaatopwarming. Tegen 2030 moeten de EU-lidstaten hun CO2-uitstoot terugdringen tot 40 procent onder het niveau van 1990. Daarvoor rekent Europa in grote mate op inspanningen van de vastgoedsector, want gebouwen zijn goed voor 40 procent van de CO2-uitstoot. Renovatiepremies stimuleren op korte termijn de economie en helpen bij het halen van deze langetermijndoelstelling.
Koopkrachtondersteuning voor de gezinnen en het overnemen van een stuk van de loonmassa van bedrijven was een eerste en correcte respons om de economie te stabiliseren. Het tweede luik moet een langetermijnvisie incorporeren waarin klimaat en het opkrikken van de productiviteit een centrale rol spelen. Het zou ook een dankbetuiging zijn aan de jongere generatie. Zij leden het sterkst onder de lockdown die vooral tot doel had ouderen te beschermen. Hoog tijd voor de overheid om een dergelijk herstelplan in de steigers te zetten.
